Sneeuwwoordenverhaal

Het winteroffensief is volop bezig. En de witte woede ontziet niemand. Dat deed mij denken aan het bekende sneeuwwoordenverhaal: de bewering dat de Eskimo’s heel veel woorden voor sneeuw zouden hebben. Maar klopt dat wel? En zo niet, hoe is dat idee ontstaan?

Sneeuwjacht

In 1911 beweerde de linguïst Franz Boaz dat de Eskimo’s vier woorden hebben voor sneeuw: aput ("sneeuw op de grond"), gana ("vallende sneeuw"), piqsirpoq ("opwaaiende sneeuw") en qimuqsuq ("sneeuwjacht"). Hij wilde hiermee vooral nadruk leggen op taal- en cultuurverschillen. Wie een specifieke belevingswereld heeft, ontdekt heel veel nuances en wil die ook altijd benoemen.

Maar het grote publiek vond niet zozeer die belevingswereld, maar wel die woorden fascinerend. "Hoe kan sneeuw nu iets anders zijn dan sneeuw?" Met als gevolg dat de wetenschappelijke anekdote ondertussen uitgroeide tot een heus broodjeaap-verhaal. Eskimo’s hadden honderden woorden voor sneeuw, luidde het, net zoals de Arabieren op tientallen manieren zand benoemen. Geen enkele wetenschapper vond het tot nog toe nodig die beweringen te staven of te ontkrachten. Met als gevolg dat zelfs mijn onderwijzers dit verhaal met veel plezier opdisten. Als taalpromotie kon het tellen, maar toch.

Doffe ellende

In onze taal hebben wij genoeg aan het woord 'sneeuw'. Maar misschien zijn enkele neologismen geen overbodige luxe. Want de term dekt nu een veel te brede lading. Voor kinderen staat sneeuw gelijk aan ‘dolle pret en rode handen’. Voor werknemers is het niets minder dan ‘doffe ellende’. En zwartkijkers zien zelfs niet de witte sneeuw, maar alleen de smurrie achteraf.