Wim Vanseveren: "Taal moet creatief en kleurrijk zijn, maar mag niet leiden tot onbegrip”

Als BRT-producer van kinderprogramma’s voelde hij eind jaren tachtig de hete adem van de Nederlandse publieke omroep in de nek. Vandaag staat Wim Vanseveren aan het hoofd van deBuren, het Vlaams-Nederlands huis voor cultuur en debat. “Taalverschillen tussen Vlamingen en Nederlanders mogen er zijn, zolang ze de deur niet openzetten voor wederzijds onbegrip.”

Nauwere band met noorderburen

Wim Vanseveren staat ons met plezier een gesprek toe, maar benadrukt dat hij dat doet als taalliefhebber, germanist en Vlaming. "Gaat het over taalbeleid, dan laat ik graag de eer aan mijn collega’s van de Nederlandse Taalunie om de gepaste uitspraken te doen."

"Toen ik in januari 1988 als kersverse BRT-producer mijn eerste stappen in de wereld van kinderprogramma’s zette, was de Nederlandse publieke omroep alomtegenwoordig in Vlaanderen. Geen wonder dat de band met Nederland toen veel hechter was dan nu. Maar staat het in de sterren geschreven dat we alsmaar verder uit elkaar groeien? Nee, zeker niet. Mijn oudste kleinzoon is twaalf en kijkt niet meer naar tv zoals u en ik dat deden als kind. De jeugd kijkt vandaag meer dan ooit online naar Nederlandse vloggers, youtubers en rappers. Zo bouwen jongeren opnieuw een nauwere band op met onze noorderburen."

Standaardnederlands?

"Dat er verschillen zijn tussen Vlamingen en Nederlanders, is voor mij dan ook geen punt. Waaraan ik me wel vreselijk erger? Dat het Standaardnederlands alsmaar minder in zwang is. Als producer van Buiten de Zone had ik daarover voor het eerst discussies die ik verloor, onder meer met Bart De Pauw. 'Ja maar, Wim,' kreeg ik steevast te horen, 'jongeren spreken nu eenmaal geen gekuiste taal.' Ik begreep dat wel, maar zonder Standaardnederlands komt er zand tussen mijn taalmolen. Ik heb dat houvast nodig om te weten in welk taalregister ik me begeef. Net daarom had ik het altijd moeilijk met de evolutie naar streektaal."

"Toch maakten de jaren me milder. Al kan ik er nog steeds niet bij dat sommige acteurs geen Standaardnederlands praten. Spelen ze een dokwerker of een pooier? Oké, dat ze dan hun taal aan hun personage aanpassen. Maar daarbuiten zou je toch Standaardnederlands mogen verwachten, als ze een klassiek repertoirestuk vertolken bijvoorbeeld? Dat hoort gewoon bij het metier. Een Engelse tolk meet zich toch ook geen Cockney-accent aan?"

"Die evolutie hangt heel erg samen met de tijd waarin we leven. De lossere zeden en normen hebben een invloed op onze taal. De Nederlandse student die zijn professor mailt met de aanhef: 'Hey, volgende week kom ik bij je langs', is maar een van de gevolgen. In Vlaanderen zouden studenten dat niet zomaar durven."

Leren van elkaar

"Zo komen we bij de Nederlandse directheid die de behoedzame Vlaming wel eens als arrogantie of betweterigheid interpreteert. In Nederland is er een opendebatcultuur, die wij in Vlaanderen niet kennen. Het Nederlands Debat Instituut in Hilversum is zelfs opgericht om die debatcultuur te promoten en uit te breiden. Dat zie ik hier in Vlaanderen nog niet meteen gebeuren. Daarom vind ik het zo belangrijk dat we met deBuren het debat in Vlaanderen activeren."

"Leren van elkaar, dat doen we bij deBuren elke dag. Presenteren, produceren, inspireren en verbinden: dat zijn de vier toverwoorden waarmee we de culturele samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland willen bevorderen. Dat deBuren zich in Brussel vestigde, is dan ook geen toeval: geen betere etalage voor de 23,5 miljoen Nederlandssprekenden dan de hoofdstad van Europa. En best wel belangrijk als je weet dat het Nederlands de achtste taal in Europa is."

Uitwisseling

"Elk jaar organiseren we zowat 160 fysieke activiteiten. Zo ondersteunen we een uitwisselingsproject tussen studenten van het RITCS en de Hogeschool van Amsterdam. De scholieren zitten een week samen in het Amsterdamse Lloyd Hotel en komen terug met vaak schitterende documentaires."

"Ook onze reeks citybooks speelt een belangrijke rol. We droppen auteurs en fotografen in een Nederlandse stad en zij komen naar huis met een uniek verhaal. Zo ging schrijfster Kristien Hemmerechts op ontdekkingstocht in Haarlem. Haar relaas lees je na afloop online."

"Dat we de lat hoog leggen, blijkt uit onze samenwerkingsovereenkomst met de drie Nederlandse provincies die grenzen aan Vlaanderen. Als dat akkoord helemaal rond is, besteedt 'Grensverleggers' gedurende drie jaar 200.000 euro aan culturele uitwisselingsprojecten tussen Vlaanderen en Zeeland, Noord-Brabant en Limburg."

"Elkaar dingen bijbrengen: daar draait het voor mij om. Waarmee worstelen wij, hoe pakken ze het in Nederland aan, en vice versa? Neem nu de besturen van publieke culturele organisaties. In Vlaanderen zijn die nog altijd heel politiek gekleurd, terwijl onze noorderburen op zoek gaan naar het juiste profiel voor de job, los van een politieke strekking. Daar kunnen we in Vlaanderen een puntje aan zuigen. Zulke leerprocessen zijn dan ook heel heilzaam."

Diversiteit

"Ik vind het initiatief van een commerciële organisatie als Schrijf.be lovenswaardig. Jullie bekijken de zaken pragmatisch en staan niet met het opgeheven vingertje te zwaaien. De verschillen zijn er en het is dan ook geen misdaad om die te benoemen en naar oplossingen te zoeken. Onlangs moest ik een afspraak maken met Peter Vandermeersch (Vlaming en hoofdredacteur van de Nederlandse krant NRC Handelsblad, DVE). We spraken af in de namiddag, maar voor een Nederlander is dat de 'vooravond'. Onze 'namiddag' is in Nederland de 'middag'. Toen we het ontdekten, moesten we een ander moment prikken.

Dat er dus nood is aan vervlaamsing of vernederlandsing van commerciële boodschappen, begrijp ik dan ook best." 

Elkaar dingen bijbrengen. Daar draait het voor mij om. Waar worstelen wij mee, hoe pakken ze het in Nederland aan en vice versa?

“Anderzijds: praktische taalmoeilijkheden zoveel mogelijk uitvlakken is goed, maar mag niet leiden tot schraalheid. De taal- en cultuurverschillen zijn een verrijking voor Vlaanderen en Nederland. In mijn contacten met Nederlanders merk ik dat ze onze uitdrukkingen vaak niet kennen, maar ze wel appreciëren en doorgaans ook vlot begrijpen. Een voorbeeld? Een kat vindt er haar jongen niet in terug. Dat vond mijn Nederlandse gesprekspartner prachtig en hij snapte het meteen.”

 Gods woord

"Zo heb ik heel lang een lijst bijgehouden van alle Nederlandse uitdrukkingen die ik Nederlanders tijdens meetings in de mond hoorde nemen. 'Het gaat erin als Gods Woord in een ouderling' is een mooie uitdrukking. De Vlaamse vertaling? 'Het gaat erin als zoete koek.' Een ouderling heeft het pastoraal toezicht over een kerkgemeente. Vandaar de Nederlandse associatie."

"Taal moet kleurrijk en creatief zijn. Het zou toch zonde zijn als we al die rijkdom aan ons laten voorbijgaan? Door het verdwijnen van dialecten zie ik onze taal minder divers en plastisch worden. De nuances die mijn generatie nog in haar taalgebruik bracht, zijn nu al minder uitgesproken. Het Verkavelingsvlaams heeft dan ook niet diezelfde flair. Ik kan alleen maar hopen dat we erin slagen om onze – gemeenschappelijke! – taal dynamisch en divers te houden."