string(2) "be"
array(7) {
["title"]=>
string(0) ""
["type"]=>
string(7) "website"
["url"]=>
string(61) "https://schrijf.be/nl/blog/het-higgsdeeltje-een-hoop-geroddel"
["image"]=>
string(23) "images/logo-schrijf.png"
["description"]=>
string(0) ""
["site_name"]=>
string(10) "Schrijf.be"
["locale"]=>
string(5) "nl-BE"
}
array(6) {
["title"]=>
string(0) ""
["type"]=>
string(7) "website"
["url"]=>
string(61) "https://schrijf.be/nl/blog/het-higgsdeeltje-een-hoop-geroddel"
["image"]=>
string(23) "images/logo-schrijf.png"
["description"]=>
string(0) ""
["site_name"]=>
string(10) "Schrijf.be"
}
Het higgsdeeltje? Een hoop geroddel!
4 juli 2012. Het ontbrekende puzzelstukje van het standaardmodel van de deeltjesfysica is eindelijk terecht! En neen, het was niet per ongeluk in een hoogpolig tapijt gevallen.
Het higgsdeeltje en het higgsveld vormden al lang het onderwerp van hypercomplexe berekeningen. Het soort van studies waarmee je een Nobelprijs vangt. Aartsmoeilijke materie dus, over dingen die niet eens zichtbaar zijn. Gelukkig kwam de wetenschap – om veld én deeltje tastbaar te maken – op de proppen met een metafoor.
Op naar de bar!
Hier gaan we (vrij naar prof. David J. Miller)!
Een nieuwjaarsreceptie van de Britse Conservatieve Partij. Ergens aan het einde van de jaren tachtig. Partijleden staan in groepjes te keuvelen. Gezoem. Geschuifel. Rinkelende glazen.
De sfeer verandert plots wanneer boegbeeld Margaret Thatcher binnenkomt. Ze trekt de aandacht naar zich toe, terwijl ze zich een weg probeert te banen naar de overkant van de feestzaal. Want daar wacht een sherry aan de bar.
Clustervorming rond de premier
Not easy at all, moet ze snel toegeven. Nu ja, de conciërge van het gebouw zou allang aan de bar hebben gezeten. Geen hond of kat die zich in hem interesseert. Hij beweegt zonder obstakels en dus 'massaloos' door de ruimte.
Thatcher niet, want groepjes gasten verzamelen zich rond haar. Mensen willen haar de hand schudden, even dag zeggen of visitekaartjes uitwisselen. De Iron Lady houdt het kort, en de gasten keren terug naar hun gezelschap. Maar telkens als de dame van ijzer wil verdergaan, wordt ze meteen weer aangeklampt.
Door de mensen rond haar, neemt haar massa keer op keer toe. Eenmaal op kruissnelheid is ze veel moeilijker te stoppen. Maar zodra ze stilstaat, raakt ze ook moeilijker weer in beweging …
Thatcher is maar een deeltje
Welnu, de gasten vormen samen het higgsveld, dat massa geeft aan individuele deeltjes (zoals Thatcher) die de ruimte doorkruisen.
Voilà: zo klaar als een klontje. Of tóch niet?
Spontaan rijzen er bij mij vragen op:
- Intuïtief verwacht u dat Thatcher het higgsdeeltje voorstelt. Dat zou een duidelijke een-op-eenrelatie opleveren.
- Thatcher is gewoon een deeltje in de ruimte. Akkoord, eentje met gewicht. Maar de metafoor maakt niet duidelijk waarom het higgsveld het ene deeltje (Thatcher) wel tegenhoudt, en het andere (de nietsbetekenende conciërge) niet.
- De genodigden vormen het higgsveld. Dus zijn de gasten ieder op zich higgsdeeltjes? Neen! Dat is weer iets anders.
Roddel vliegt door de kamer
Professor Miller past een kunstgreep toe: om uit te leggen wat het higgsdeeltje precies is, introduceert hij een roddel. Een gerucht vertrekt aan één kant van de zaal, en lokt heel wat nieuwsgierigen. Wie het nieuwtje hoort, vertelt het verder. De roddel veroorzaakt zo een zekere opwinding bij telkens een nieuw groepje gasten. Hij creëert cluster na cluster.
Precies die clustervorming rond Thatcher gaf haar massa. Dus moet die cluster zelf óók massa hebben. Zo'n cluster in het higgsveld is het higgsdeeltje of higgsboson.
Het higgsdeeltje is dus het fenomeen waarbij nieuwsgierigen zich rond een roddel scharen, beroering creëren en andere deeltjes ophouden.
Fjoew. De metafoor brengt ons eindelijk bij het ongrijpbare higgsdeeltje. Maar opnieuw zijn vragen onvermijdelijk:
- Wat is het verschil met de doortocht van Thatcher? Zorgt die ook niet voor opwinding onder de gasten? En is de clustervorming rond de eerste minister geen voorbeeld van het higgsboson?
- Is het niet vreemd dat iets vluchtigs als 'beroering' model staat voor iets stoffelijks als een deeltje?
Niet perfect, wel onmisbaar
De receptie-metafoor heeft één grote verdienste: ik kan me nu tenminste iets voorstellen bij wat er zich afspeelt. Ook al heb ik geen kaas gegeten van fysica. Stoort het dat ik niet elk detail begrijp? Helemaal niet: hoe meer details, hoe dunner de rode draad. De higgstheorie is bovendien zo complex dat een perfecte overeenkomst met iets uit de werkelijkheid zoals wij die kennen, onmogelijk is.
Gelukkig laten de meeste concepten zich vlotter in metaforen gieten. En plaatsen uw teksten u ongetwijfeld voor minder hachelijke ondernemingen.
Al is oppassen altijd aan de orde: waagt u zich aan metaforen?
Ontdek dan eerst de aanbevelingen en de valkuilen!
PS Hoe de higgsmetafoor precies tot stand kwam? Daarvoor gaan we terug naar 1993. Het tijdschrift Nature schrijft een wedstrijd uit: "Leg zo eenvoudig mogelijk uit hoe de deeltjes in het universum door het higgsdeeltje hun massa krijgen." Gekke vraag trouwens, want het deeltje is op dat moment nog niet ontdekt, alleen voorspeld. Ene professor David J. Miller behaalt de hoofdprijs met een ingenieuze metafoor. En de rest is geschiedenis …