Saskia Maarse: "Bancontact en bibbergeld"

Nederlanders die tijdelijk naar een Afrikaans of Aziatisch land worden uitgezonden, krijgen vooraf vaak een cultuurtraining aangeboden van het bedrijf waarvoor ze werken. Logisch, want we realiseren ons allemaal dat de cultuurverschillen met landen uit die regio’s heel groot zijn. Hoe meer kilometers tussen de landen, hoe groter de cultuurverschillen zou je denken. Helaas… niets is minder waar, want als we bijvoorbeeld kijken naar Europa, dan zijn België en Nederland de twee landen die het meest van elkaar verschillen.

De grote valkuil is dat Nederlanders denken dat Vlaanderen een soort extra provincie van Nederland is. De taal is hetzelfde, dus zal de rest ook wel min of meer hetzelfde zijn. Veel Nederlanders die zonder enige voorbereiding zaken gaan doen in België, komen van een koude kermis thuis. Samenwerken met Belgen wordt door Nederlanders vaak zwaar onderschat.

Voor het boek Onder de zeespiegel – samenwerken en samen leven met Nederlanders interviewde ik ruim 60 ondernemers en managers uit verschillende landen en culturen, onder wie Belgen. Een van de Nederlandse eigenschappen waar Belgische ondernemers en managers tegenaan lopen is de Nederlandse directheid.

Twee vormen van directheid

Nederlands kent twee vormen van directheid: je kunt direct zijn in je manier van spreken én je kunt direct zijn in de manier waarop je feedback geeft. Nederlanders scoren in beide vormen hoog.

Ten eerste geloven Nederlanders dat de effectiefste vorm van communicatie simpel, duidelijk en expliciet is. Ze zeggen wat ze bedoelen en bedoelen wat ze zeggen: ja is ja en nee is echt nee.
De Amerikaanse antropoloog Edward Hall deed onderzoek naar de verschillende vormen van communicatie. Hij verdeelde de wereld in lagecontextculturen en hogecontextculturen. In een lagecontextcultuur, zoals Nederland, De Verenigde Staten of Australië gaat het om effectieve communicatie: simpel, duidelijk en expliciet. In een hogecontextcultuur, zoals België, landen rondom de Middellandse Zee, het Midden-Oosten, Azië en Afrika is de communicatie indirect en impliciet.

• Lagecontextculturen zijn veelal individualistische samenlevingen, waarbij individuen van jongs af aan leren om voor zichzelf op te komen en een eigen mening te hebben. Zowel heldere en expliciete communicatie als directe antwoorden zoals ja en nee zijn heel vanzelfsprekend.
• Hogecontextculturen zijn over het algemeen collectivistische samenlevingen, waarbij de harmonie in de groep bewaken en gezichtsverlies voorkomen heel belangrijk zijn. Ook hiërarchie speelt een belangrijke rol. Daarom is het voor die culturen vaak onbeleefd om een vraag met ja of nee te beantwoorden. Ook in alledaagse situaties, bijvoorbeeld als iemand je tijdens een ontmoeting vraagt: "Wil je thee of koffie?" Dan is het in hogecontextculturen gebruikelijk om eerst 'nee' te antwoorden. Daarna wordt het nog een tweede keer gevraagd. In Nederland gebeurt dat niet. Wil je geen koffie of thee? Dan niet.”

Feedback

Nederlanders geven gemakkelijk (negatieve) feedback. Deze feedback betreft vooral het werken en ondernemen. Geen wonder, want als handelaren geloven ze al eeuwenlang dat eerlijkheid en transparantie nodig zijn om effectief zaken te doen. In veel andere landen vindt men negatieve feedback geven juist heel onbeleefd. Dat geldt niet alleen voor Aziatische landen, maar ook voor België en Duitsland.

Nederlands is geen Vlaams

Naast de gesproken taal veroorzaakt de Nederlandse directheid ook verwarring bij de geschreven taal. Met name in de zakelijke omgeving kun je als ondernemer behoorlijk wat kansen mislopen wanneer je je producten en diensten op de verkeerde toon aanprijst bij de zuiderburen. Een tekst als: "Wilt u meer geld verdienen?" is voor een Vlaming veel te direct. Dat schrikt af. Met een poëtische versie als: "Wilt u uw bedrijf laten groeien als een bloem" is de kans van slagen veel groter.

Kleine taalverschillen hebben grote gevolgen: beloof je in je Nederlandse brochure binnen 24 uur een antwoord? Dan vreest de Vlaming dat hij pas over een dag iets hoort. Want anders zou er binnen de 24 uur staan. Ook al lijken onze talen op elkaar: Nederlands is nog steeds geen Vlaams. Want weet een Nederlander wat de woorden Bancontact en bibbergeld betekenen?

Vervlaamsen

Ga je je product of dienst aanbieden in België? Wees je dan bewust van de Nederlandse directheid. Bedenk dat je met de communicatie die in Nederland goed werkt de plank volledig mis kunt slaan in België (daar sla je trouwens de 'bal' mis). Verdiep je in de Belgische cultuur. Voorkom taalmisverstanden en laat je commerciële Nederlandse teksten vervlaamsen. Ben je als Nederlander benieuwd naar jouw Vlaamse taalkennis? Doe de test.

Saskia Maarse

Saskia Maarse geeft lezingen over de Nederlandse cultuur, en de culturele overeenkomsten en verschillen met andere landen. Tijdens haar lezingen houdt ze het publiek een spiegel voor. Want wat weten we eigenlijk van Nederland? Waar komt bijvoorbeeld de Nederlandse overlegcultuur vandaan? Waarom zijn Nederlanders zo direct en wat kunnen ze leren van en over andere culturen?

In 2013 verscheen haar eerste boek Tutti frutti – het succes van kleurrijk en ondernemend Nederland. In Onder de zeespiegel (2017, ISBN 978-90-821296-3-2) schetst Saskia Maarse de Nederlandse cultuur door de ogen van ondernemers en managers van verschillende nationaliteiten en culturen in Nederland. Naast humoristische anekdotes bevat het boek nuttige achtergrondinformatie en heldere culturele inzichten.