Smurfentaal

Vijftig jaar smurfen. Als stripliefhebber kan ik dat niet blauwblauw laten. Dus stel ik hier even scherp op smurfentaal.

Passe-moi le schtroumpf

De taal van de smurfen ontstond eind jaren vijftig tijdens een vakantie aan zee. Striptekenaar Peyo kreeg er bezoek van André Franquin, Guust Flaters geniale vader. Tijdens het avondmaal kon Peyo niet op het woord 'zoutvaatje' komen. "Geef me de smurf eens door", flapte hij eruit. Franquin riposteerde: "Hier is de smurf. Wil je hem even terugsmurfen, als je klaar bent met smurfen?" Bulderlach én het startschot voor enkele dagen vrolijk heen en weer gesmurf tussen de twee. Toen Peyo wat later zijn blauwe dwergvolkje bedacht, sprong het grappige taaltje hem meteen weer voor de geest.

Van Dale smurft bier en spray

Vijftig jaar smurfentaal laat zich ook voelen in mensentaal. Zo schopten de smurfen meer dan eens tegen de schenen van een reus als Van Dale. Tot die niet alleen 'smurf' - met kleine letter - opnam, maar ook enkele nieuwe samenstellingen. Zoals smurfenspray, een origineel alternatief voor pepperspray: belagers krijgen  dan een likje blauwe verf, dat bijna niet is weg te schrobben. Zo is gauwdiefsmurf snel gevat. En kent u smurfenbier? Dat boekstaaft Van Dale als een speciaal voor een evenement gebrouwen biertje.

Smurfentaal ≠ Smurfs

'Smurfentaal' is de taal van de smurfen, toch? Mja, maar niet helemaal. Van Dale definieert het als door scholieren van verschillende etnische achtergronden gesproken mengtaal met elementen van Arabisch, Turks, Surinaams en Nederlands. De term maakte eind jaren negentig opgang in Amsterdam. Leraren ergerden zich blauw aan het mengtaaltje waarmee allochtone jongeren op straat en schoolpleinen lol trapten. En doopten het laatdunkend 'smurfentaal'. “Symptomatisch voor de taalachterstand”, klonk het streng. “Nonsens”, counterden eminente taalkundigen. Die vonden die smurfentaal net getuigen van taalcreativiteit.