Cath Luyten: buurman wat zegt u nu?

Opgegroeid in Koewacht op de flinterdunne grens tussen Vlaanderen en Nederland, ontdekte ze al heel vroeg dat Vlamingen en Nederlanders anders zijn. Die fascinatie voor onze noorderburen vertaalde zich in het populaire Eén-programma Buurman wat doet u nu? Net voor de start van het nieuwe seizoen – waarin ze opnieuw kind aan huis is bij menig bekende Nederlander – maakt presentatrice Cath Luyten graag even tijd voor Schrijf.be.

Taalkameleon

"Geen dorp is méér Vlaanderen en Nederland tegelijk dan Koewacht, het decor van mijn jeugd. Ging je naar de bakker, dan was je in Vlaanderen. Maar liet je je fiets repareren bij de fietsenmaker ernaast? Dan moest je naar Nederland. De Vlaams-Nederlandse grens sneed ook het dorpscafé Benelux mooi doormidden."

"Daardoor switchte ik als kind vaak onbewust tussen het Nederlands van hier en dat van daar. Wilde ik goed begrepen worden door een Nederlander? Dan sprak ik Standaardnederlands. Wilde ik iets gedaan krijgen van een Vlaming? Dan hield ik het bij mijn Vlaamse moedertaal. Het getuigt van respect voor je gesprekspartner als je je zoveel mogelijk onderdompelt in zijn wereld. Dezelfde taal spreken, is daarbij een grote hulp."

"In mijn job als reporter komt die ervaring me elke dag weer van pas. Filmen we in Nederland en wil ik dat ze mij schattig vinden? Dan speel ik mijn Vlaamse klanken uit. Maar wil ik mijn gesprekspartner keihard overtuigen? Dan haal ik mijn beste Standaardnederlands boven."

Rijke Hollandse taal

"Of Vlamingen en Nederlanders de laatste twintig jaar uit elkaar zijn gegroeid? De magie die uitstraalde van de Nederlandse televisie in de jaren zeventig en tachtig, is definitief verdwenen. Jos Brink en Robert Long moesten wijken voor Gert Verhulst en Koen Wauters. Vlaanderen werd zelfbewuster en vindt nu ook zijn gading op het Vlaamse scherm. Mijn nostalgische ziel vindt dat wel wat jammer. Maar dingen veranderen nu eenmaal.

Of toch niet helemaal. Mijn negenjarige zoon dweept met Nederlandse vloggers en youtubers en neemt soms woorden in de mond die Frank (Raes, sportjournalist en echtgenoot van Cath, DVE) en ik nooit gebruiken. Als hij zegt: 'Ik krijg er het heen-en-weer van', dan vind ik dat stiekem best cool. Nederlanders zijn meestal heel beeldend in hun uitdrukkingen. In onze Vlaamse taal heb je dat veel minder. Je taalpad verbreden, is een grote rijkdom, toch?"

Wil ik dat ze mij  in Nederland schattig vinden? Dan speel ik mijn Vlaamse klanken uit.

"Ik maak me meer zorgen over de twitter- en sms-taal van tegenwoordig: manke zinsconstructies, woorden die niet worden afgemaakt en allerlei vreemde afkortingen. Misschien is die bezorgdheid wel overdreven. Zo veegde Guy Mortier, toenmalig hoofdredacteur van Humo, mij ten tijde van De Kazakkendraaiers stevig de mantel uit. Hij vond dat ik in dat programma te vaak 'ge' en 'gij' in de mond nam. Wanneer een gesprek wat gezelliger wordt, doe ik dat automatisch. Ik zag er dus geen kwaad in, maar misschien kijk ik nu wel door eenzelfde spiegel naar de jongere generaties?"

Taalbloopers

"Dat jullie teksten vervlaamsen of verhollandsen, begrijp ik maar al te goed. Ik doe het zelf ook, maar dan op televisievlak. Zo voorkomen we heel wat misverstanden. Het doet me denken aan een grappig voorval tijdens opnames in Nederland. De klankman – geluidsman bij onze noorderburen – vroeg onze gast of hij hem even mocht prikken (microfoontje op zijn hemd bevestigen, DVE). ‘Weet je wel wat prikken bij ons betekent?’ vroeg de gast ons met een dubbelzinnig lachje."

"Voor Buurman wat doet u nu trad ik een dag in de voetsporen van de Nederlandse televisiefiguur Prem Radhakishun. De productie briefde mij dat Prem na zijn radioshow – van middernacht tot twee uur ’s nachts – graag nog een eindje ging lopen. De producer raadde me dan ook aan om mijn joggingpak niet te vergeten. Toen ik met Prem terugkeerde van zijn radioshow, vroeg ik hem dan ook wanneer we nu gingen joggen. Waarop hij verbouwereerd reageerde met: "Wie gaat er nou joggen in het midden van de nacht?" Wat bleek? De goede man had de productie alleen duidelijk willen maken dat het best nog een eindje lopen was – stappen dus – vanaf de parkeerplaats van zijn wagen tot aan zijn huis (lacht)."

Taal van de liefde

"Ook in mijn privéleven was de Vlaams-Nederlandse tegenstelling wel eens een issue. Toen ik stage liep bij televisieproducent Joop van den Ende had ik een Nederlands vriendje. 'Ik zie je graag', fluisterde ik hem toe. Maar hij vond dat die uitdrukking onze liefde geen eer aandeed. ‘Je ziet een schilderij dat aan de muur hangt graag, maar toch geen mens?’ was zijn verbaasde reactie. Maar ‘ik hou van jou’ zeggen wij Vlamingen dan weer niet. De relatie is dus niet blijven duren (lacht).”

"Stuk voor stuk grappige anekdotes, maar ze bewijzen de behoefte aan goede communicatie tussen Vlamingen en Nederlanders. Dat je voor commerciële doeleinden teksten gaat vervlaamsen of verhollandsen, vind ik dus niet meer dan logisch. Maar alleen al om de charme te bewaren, moeten we de verschillen tussen Vlamingen en Nederlanders in het dagelijkse leven net koesteren."

Foto: Wouter Maeckelberghe