Miet Ooms: "Breng taalverschillen in kaart"

Miet Ooms is altijd bezig met taal. Ze schreef haar eerste verhaaltjes toen ze acht was. En kreeg haar eerste etymologische woordenboek op haar zestiende. En haar eerste job? Redacteur van het Woordenboek van de Limburgse Dialecten. Nu is ze freelancevertaler en volgt ze de wereld van de taalkunde en de taalvariatie op de voet. Ze schrijft daarover artikels voor onder andere de Taalunie en haar website taalverhalen.be.

"Taal, variatie en geschiedenis hangen allemaal samen. Toen ik aan het Woordenboek van de Limburgse Dialecten meewerkte, leerde ik taalkaarten maken. Die brengen de variatie van onze taal in beeld. En zeggen ook iets over haar geschiedenis."

We spreken toch dezelfde taal?

Miet las het interview met Jan Hautekiet en ging maar gedeeltelijk akkoord. "Waarom zouden we ons vooral moeten richten op de gelijkenissen? Want die zijn evident. Het zijn net de verschillen die soms een probleem vormen. Terwijl dat helemaal niet zo hoeft te zijn. We spreken toch dezelfde taal?"

Taalverschillen en misverstanden

Ze werkt vaak samen met Nederlanders en vindt die samenwerking niet zo anders dan die met Vlamingen. "Maar de taalverschillen vallen me telkens wel op. En die gaan veel verder dan wat je op school leert. Ik begreep toen niet waarom Vlaamse woorden die voor mij heel normaal zijn, vaak als fout worden bestempeld. En waarom woorden waarvan ik nog nooit heb gehoord, juist zijn. Daarvoor heb ik nog altijd geen goede argumenten gehoord."

"Daarom doe ik onderzoekjes. Merk ik een verschil, maar kan ik er de vinger niet op leggen? Dan word ik nieuwsgierig naar de verschillen onder de radar. Want ja, we kennen allemaal wel de typische kenmerken. Maar er zijn andere verschillen die verrassend zijn. Zo werd ik eens geïnterviewd over mijn job. De Nederlandse vroeg me: “Vind je dit niet ongelofelijk enerverend?" Ik had bijna geantwoord: "Nee, zeker niet. Ik vind het net spannend." Tot het me daagde dat 'enerverend' in Nederland opwindend betekent. Terwijl dat in Vlaanderen pejoratief is. Zo ontstaan er dus misverstanden."

Ook in de grammatica

"De taalverschillen vormen vooral een risico voor vertalers en schrijvers. Hou je daarmee geen rekening? Dan denkt het Nederlandse doelpubliek dat er fouten in de tekst staan. Dat de schrijver zijn eigen taal niet kent. Vlamingen hebben dat veel minder. Ze gaan er makkelijker van uit dat het wel Nederlands zal zijn. Dat gaat niet alleen over woorden. Ook de grammatica verschilt:

• 'Dat hij morgen zeker komen kan' is gebruikelijk in Nederland, niet in België. De omgekeerde volgorde – 'dat hij morgen zeker kan komen' – is in het hele taalgebied gebruikelijk.
• 'We zullen er wat moeten aan doen' is typisch Vlaams. 'We zullen er wat aan moeten doen' is gebruikelijk in het hele taalgebied.
• 'Daar komt hij aanrijden' zeggen ze in Nederland, vooral in het noordwesten (waar de norm ligt). In België en het zuiden en oosten van Nederland voelt 'daar komt hij aangereden' veel juister aan.

Er zijn al Nederlanders die beseffen dat hun Nederlands niet de enige juiste variant is. Dat zijn dan voornamelijk vertalers. Zij leven daarvan en komen er dus constant mee in aanraking. Maar de doorsnee-Nederlander helaas niet – en uitgeverijen ook niet."

Ik begreep niet waarom Vlaamse woorden die voor mij heel normaal zijn, vaak als fout werden bestempeld.

Doelpubliek bepaalt schrijftaal

"Het is soms onduidelijk welke schrijftaal we moeten gebruiken. Het beste is:

• doelpubliek in eigen regio: de schrijver schrijft in zijn eigen moedertaal. Dat is eigenlijk het ideale scenario.
• doelpubliek in andere regio: een proeflezer van de andere regio controleert de tekst.
• doelpubliek uit meerdere regio’s: de schrijver moet woorden gebruiken die overal begrepen worden. Lukt dat niet? Dan kiest hij beter voor de Nederlandse variant omdat Vlamingen dat minder storend vinden. Kennen Vlamingen dat woord echt niet? Dan zet hij de Vlaamse variant tussen haakjes. Maar door de subtiele verschillen in de constructies voelt iedereen meteen aan dat de schrijver uit een andere regio komt. (n.v.d.r.: check de white paper van Schrijf.be)

Wat onmogelijk is? Een juridische tekst of een tekst over onderwijs die echt iedereen begrijpt. Want beide landen hebben totaal andere instellingen, rechtssystemen, enzovoort."

Werk aan de winkel in Nederland

"Mijn conclusie? Vlamingen houden nog altijd rekening met wat vroeger werd afgekeurd. Nederlanders zijn daarmee totaal niet bezig want tot 2003 was hun Nederlands de enige norm. Daardoor beseffen ze vaak niet dat sommige uitingen typisch 'Hollands' zijn – en dat Vlamingen die niet altijd begrijpen. Maar dat laatste verandert stilaan."